قالب بتن فی، اجزا و نکات اجرایی آن

تمام فعالیت های مربوط به بتن ریزی نیازمند قالب بندی و آرماتورگذاری است. باید در نظر داشت که قالب بندی و آرماتورگذاری حدود ۳۰ تا ۷۰ درصد از مجموع هزینه ی اجرا و پیاده سازی بتن را در بر می گیرد. در بتن ریزی محدود معمولا از قالب هایی استفاده می شود که چوبی و توجیه پذیر است؛ زیرا پس از عملیات این قالب ها کاربردی نخواهند داشت. کارگاه های بزرگ بتنی اغلب باید قالب های مشابه را به دفعات زیاد به کار ببرند بنابراین به دلایل گوناگون از جمله مقاومت کم چوب، استفاده از آن صرفه اقتصادی نداشته و پیشنهاد می شود قالب های مدولار فی به کار برده شوند. برتری این قالب ها در مقابل قالب های چوبی به شرح ذیل است:

1. عمر زیاد
2. برپا کرد و جمع کردن سریع قالب ها
3. ایجاد سطح صاف برای بتن ریخته شده در قالب
4. مقاومت و عدم احتراق
5. کم کردن مدت عملیات اجرایی به علت پیش ساخته بودن قطعات
6. امکان تغییر فوری ظرفیت و مقاومت آن ها
7. تمیز ماندن محیط کار
8. صرفه اقتصادی بیشتر به دلیل عدم نیاز به مواد وارداتی

هدف های پیش ساختگی

قطعات و اتصالات بایستی در هر نوع پیش ساختگی به دقت طراحی و پیاده سازی شوند. امروزه صنعت ساخت به استفاده از المان های پیش ساخته رو آورده است و دلیل آن هم استاندارد بهتر آن قطعات می باشد. (پیش ساختگی به این معنا است که المان قبل از ورود به محیط کارگاه با رعایت استانداردها ساخته شده است. مثلا یک تیر بتنی اگر در کارخانه تولید و با بخار عمل آوری شده و با رعایت آزمایشات ساخته شده باشد، خیلی بهتر از تیر بتنی است که در کارگاه توسط کارگر ریخته شده و معلوم نیست ویبره و عمل آوری چگونه باشد و کیفیت آن چطور از آب دربیاید.)

انواع قالب های فی

• الف) قالب ثابت
• ب) قالب رونده
• ج) قالب لغزان

قالب استاندارد فی

ابعاد این قالب ها بایستی مضربی از ۵ باشد. در ضمن نیازی به سفارش کردن و از پیش طراحی آن وجود ندارد چون در بازار به وفور یافت می شوند. در جدول زیر بخشی که رنگی شده ابعاد قالب های استاندارد فی تولید شده را مشخص می کند که در کارگاه تولید قالب به راحتی یافت می شود.

طراحی این قالب ها به گونه ای است که به آسانی حمل می شود. سطح این نوع قالب ها از ورق آهن سیاه به قطر ۳ میلی متر می باشد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می نمایید، با توجه به میزان بارهای وارد بر آن، به وسیله ی تسمه هایی از ورق به قطر ۳ یا ۴ میلیمتر تقویت می شود.

فیلر

هنگامی که هیچگونه ترکیبی از قالب های مدولار نتواند قالب بندی مد نظر شما را پوشش دهد، ترکیبی را به کار می بریم که فاصله ی باقیمانده را به پایین ترین اندازه خود برساند. این فاصله همیشه از ۱۰ سانتی متر کمتر است. این فاصله با قالب پر کننده ی فیلر پر می شود که در شکل زیر نشان داده شده است.

فیلر به صورتی نصب و پیاده سازی می شود که در یک سمت حالت کشویی دارد تا بتوان آن را روی صفحه ی قالب حرکت داد به صورتی که فاصله های نیم تا ده سانتیمتر را پوشش دهد. در شکل ارائه شده در ذیل می توانید نحوه و نمونه ی محل استفاده از فیلر را مشاهده نمایید.

هم چنین ببینید: 

نماشویی

قالب های خاص

در صورتی که با ترکیب قالب های استاندارد و فیلر ها قادر نباشیم قالب سازه ای را ایجاد کنیم،  از قالب های خاص استفاده می نماییم. شکل این قالب ها مثلثی، ذوزنقه، متوازی الاضلاع، دایره و منحنی و غیره است. به منظور تهیه ی این نوع قالب بایستی آن ها را بر مبنای اندازه های نقشه به کارخانه سفارش دهیم. در شکل های زیر چند نوع قالب خاص را مشاهده می کنید:

بدنه ی قالب

در قالب بندی فی، بدنه ها در پاره ای اوقات از یک قطعه قالب و گاهی از اتصال چند قالب مدولار به هم به وجود می آیند. در صورتی که چند قطعه قالب تشکیل یک بدنه را می دهند، اتصال این قطعات یا توسط پین های زوجی شیار دار که شبیه گوه است انجام می شود، یا به وسیله ی پیچ و مهره صورت می گیرد که در تصویر زیر ارائه شده است.

توجه کنید که این اتصالات برای پایداری کامل کافی نیست، و برای این منظور باید از قطعاتی به نام پشت بند استفاده نمود. پشت بندها می توانند از انواع لوله، ناودانی و مقاطع فی قویتری که برای این هدف ایجاد شده اند، در نظر گرفته شوند. در شکل زیر چند نمونه از این پشت بندها را می توانید مشاهده نمایید.

گیره

از گیره همانطور که در شکل زیر مشاهده می کنید، جهت اتصال پشت بندها به بدنه ی قالب استفاده می شود:

نحوه اتصال بدنه ی قالب ها را به پشت بند ناودانی با گیره ی بلند در تصویر زیر ملاحظه می نمایید.

حتما بخوانید: 

کف سابی

اتصال دو بدنه ی قالب عمود بر هم

این اتصال توسط نبشی های پانچ شده یا انواع قالب های کنج انجام می شود. این نبشی ها سوراخهایی دارند که فاصله ی محور تا محور آنها دقیقا ۵ سانتیمتر و با سوراخ های تسمه های قالب مطابقت می کند. در شکل زیر نبشی را مشاهده می کنید که پانچ شده و دو بدنه ی قالب عمود برهم را می بینید که توسط نبشی پانچ شده متصل شده است.

قالب واسطه ی کنج داخلی

گاهی اوقات بر مبنای طرح نقشه، دو صفحه ی قالب مسطح به وسیله ی قالب کنج ساده با زاویه ی ۹۰ درجه یا کنج های داخلی پخ دار ۴۵ درجه، به هم متصل می شوند. این مورد نیز در شکل زیر ارائه شده است.

قالب واسطه ی کنج خارجی

گاهی اوقات دو صفحه قالب مسطح توسط قالب کنج ساده ، با زاویه ۹۰ درجه یا کنج خارجی پخ دار تحت زاویه ی ۴۵ درجه به هم متصل می شود که در شکل زیر آمده است.

کلاهک

در مکان هایی که سه صفحه قالب مسطح به صورت فضایی، در امتداد های x,y,z  به یکدیگر متصل می شوند، از قالب کلاهک متناسب با نوع کاری که پیاده سازی می شود، استفاده می کنند. در شکل ارائه شده در زیر یک قالب کلاهک را از پشت و جلو مشاهده می کنید:

قیدها

بعد از اینکه دو بدنه ی قالب قائم تحت زاویه ای به هم متصل شدند، این اتصال از دیدگاه ثبات زاویه مستحکم و پایدار نمی باشد. به همان صورتی که در صفحات مسطح، این پایداری توسط لوله ها و ناودان ها ویا پشت بندهای قوی تامین می شود، در گوشه ها هم بایستی توسط قید هایی که از لوله یا ناودانی با زاویه ی هدف و مشخص ساخته شده به کار برده شود تا زاویه ی میان دو صفحه پایدار بماند. تصویر ارائه شده در ذیل قید و نبشی پانچ شده و بدنه ی قالب را نشان می دهد:

دستک تیر

این مورد جهت قائم نگه داشتن قالب گونه ی تیر ها و دال ها استفاده می شود که در شکل زیر مشاهده می نمایید:

در زیر هر دستک پایه ای را می بینید که با قرار دادن دستک ها در سوراخ های جک های سقفی ، ثبات و پایداری آنها در راستای قائم فراهم می شود.

تبلیغ: 

چوب نما ساختمانی

جک فی

از جک های فی جهت استقرار قالب کف تیر ها و سقف ها، به عنوان شمع استفاده می شود که دارای اشکال و ابعاد مختلفی هستند. هرکدام از این جک ها مصرف خاصی دارند. نوعی از آنها وجود دارد که دارای دو لوله ی فی است، قطر بیرونی لوله ی بالایی مقدار اندکی کمتر از قطر درونی لوله پایینی است، به گونه ای که لوله ی بالایی می تواند به آسانی درون لوله ی پایین حرکت نماید. در لوله های بالایی سوراخ هایی ایجاد نموده اند که فاصله ی محور تا محور آنها ۹ سانتی متر می باشد. توسط یک پین و عبور دادن آن از شکاف لوله ی پایین و سوراخ لوله ی بالا، قادر خواهیم بود سوراخ لوله ی بالا را در ارتفاع هدف حفظ کنیم. اگر می خواهید ارتفاع جک را تنظیم کنید طوق را به دور لوله ی پایین بپیچید.

انواع جک شامل جک سقفی و جک مهاری است که در تصاویر زیر می توانید آنها را ملاحظه کنید:

جک شاغول کننده

این جک ترکیبی از دو جک کوتاه و بلند است که جک کوتاه به حالت افقی به بخش پایینی قالب قائم و جک بلند به صورت عمودی به بخش بالای قالب می چسبد. توسط این جک، می توانید بدنه های قالب را به طور کامل در حالت قائم حفظ نمود. تصویر زیر مهار نمودن قالب یک دیوار بتنی با مجموعه ای از جک های شاغول کننده ارائه شده است.

فاصله نگه دارها

فشارهای جانبی که به بدنه ی قالب ها وارد می شود توسط فاصله نگه دارها مهار می شود. پس همان گونه که از نام آن پیدا است، فاصله نگه دار، فاصله دو قالب را در حد مشخصی حفظ می نماید. پلت» نام دیگر فاصله نگه دارها است که انواع مختلفی را دارا می باشد:

الف) ساده ترین نوع آن گونه ای است که از میان لوله های فی یا پولیکای فشار قوی که در دو سر آن مخروط ناقصی قرار دارد عبور می کند.

ب) اگر غلاف لوله ی فی یا پولیکا به کار برده نشود، پلت درون بتن باقی می ماند که صرفه ی اقتصادی ندارد. هنگامی که بخواهند از سکوهای بالا رونده استفاده نمایند جهت استقرار این سکوها می توان از این پلت ها استفاده نمود. در شکل زیر این مسئله به نمایش گذاشته شده است.

ج) میان پلت های فنری

در این مورد در عوض به کار بردن لوله از میان پلت فنری که در شکل زیر نشان داده شده است استفاده می شود.

جهت قرار گرفتن فاصله نگه دار، از دو قطعه پلت کوتاه بیرونی استفاده می شود که درون فنر ها توسط رزوه ها بسته می شوند. تصویر زیر نقشه ی جزییات به کاربردن میان پلت متکی به بدنه ی قالب و نمونه ی اجراشده ی جزییات را ارائه داده است.

د) پلت بیرونی

انواع جزییات اتصال میان پلت و اجزای آن در تصاویر زیر آمده است که می توانید مشاهده نمایید.

جهت انجام قالب بندی دیوار های منابع آب و بخش هایی از این دست که نشت ننمودن آب در آنها اهمیت بسزایی دارد، از میان پلت های آب بند استفاده می شود که در شکل زیر آمده است.

ه) پلت عصایی

در محل هایی که بایستی نصب و اجرای پشت بند قائم سنگین انجام شود ولی به پلت های فاصله نگه دار نیازی نبوده است و نصب و راه اندازی انجام نشده است، از این نوع پلت ها استفاده می شود که در تصویر زیر نشان داده شده است.

هم چنین بخوانید: 

لوله بازکنی با فنر برقی

داربست مدولار

با در نظر گرفتن ارتفاع و سنگینی نسبی قالب های فی، به کار بردن داربست های مدولار اجرای کار را تسهیل می نماید. طرز کار بسیار ساده است. چند قطعه مدولار از پیش ساخته را انقدر بهم وصل می کنیم تا اندازه ی هدف حاصل شود. در ادامه اعضای ایجاد کننده داربست مدولار را بررسی می کنیم:

الف) اعضای قائم و ستونی

این اعضا دارای طولهای مختلفی از ۱ تا ۳ متر می باشند که می توانیم حتی آن ها را توسعه دهیم. توسعه ی آنها با پین های واسط انجام می شود که در زیر می بینید.

همانطور که در شکل بالا مشاهده می کنید این قطعه یک لوله است که روی آن هر نیم متر محل هایی در ۴ جهت در نظر گرفته شده تا بتوان قطعات افقی و مورب را به این محل ها متصل کرد. نصب عضو قائم روی پایه ی قابل تنظیم موجب می شود سطح اتکا بالاتر رفته و امکان تنظیم دقیق ارتفاع توسط پیچها مهیا شود که در شکل هایی که در ذیل ارائه شده نشان داده شده است:

همانطور که در تصویر ذیل می بینید ، در بخش بالایی قطعه ی قائم، از قطعه ای استفاده می شود که سرجک نام دارد. این قطعه هم تنظیم ارتفاع سقف را ممکن می کند و هم تکیه گاه خوبی جهت قرار گرفتن کش ها و پشت بند های افقی اصلی قالب محسوب می شود.

اتصال دو قطعه ی قائم داربست مدولار به هم توسط پین و خار نگه دار را می توانید در زیر مشاهده نمایید.

ب) اعضای افقی داربست

قطعات افقی با طول های متغیر ۷۵ تا ۲۹۵ سانتیمتر موجود می باشند. در بخش ابتدایی و انتهایی یک عضو افقی فرم های مناسبی جهت اتصال به عضو های قائم پیش بینی شده که در زیر ارائه شده است.

بعد از اینکه زائده های اعضای افقی در مکان های در نظر گرفته شده قطعات قائم قرار گرفت، بایستی استحکام آنها به یکدیگر توسط گوه هایی که در زیر ارائه شده صورت گیرد.

ج) قطعات قطری

این قطعات متناسب با ابعاد اعضای قائم و افقی به کار برده می شوند. طول این اعضا ۱۷۰ تا ۳۶۰ سانتیمتر است. تعادل و همسانی داربست توسط نصب قطعات قطری در دو جهت عمود بر هم برقرار می شود. تصویری که در زیر مشاهده می کنید، یک قطعه ی قطری داربست مدولار می باشد:

هم چنین به هم پیوستگی و اتصال قطعات افقی و قطری به عضوی قائم و استحکام آنها با نصب گوه را می توانید در ذیل مشاهده کنید:

د) سکوی کار

سکوی کار به منظور عبور کارگران و مهندسان و مجریان و نیز قرار دادن ابزار و تجهیزات سبک روی داربست فی ساخته شده که نصب آسانی هم دارد. در تصویر زیر این مورد ارائه شده است: